Spis treści:
1. Rola sodu i skutki jego nadmiaru.
2. Zalecane spożycie soli.
3. Źródła soli w diecie.
4. Jak zmniejszyć ilość soli w diecie?
Rola sodu i skutki jego nadmiaru.
Wchodzący w skład soli kuchennej sód jest bardzo ważnym składnikiem dla naszego organizmu. Wpływa na utrzymanie równowagi wodno-elektrolitowej oraz kwasowo-zasadowej organizmu. Uczestniczy w prawidłowej pobudliwości nerwów
i mięśni, jest również aktywatorem enzymów. Jednak nadmierne spożyciu sodu, głównie w postaci soli kuchennej, może sprzyjać rozwojowi wielu chorób, takich, jak: nadciśnienie tętnicze i inne schorzenia sercowo-naczyniowe (udar mózgu, przerost lewej komory serca), wrzody i rak żołądka, osteoporoza, kamica moczowa, niewydolność nerek. Diabetycy, którzy wskutek samej cukrzycy są już bardzo narażeni na powikłania ze strony układu krążenia oraz nerek, powinni szczególnie wziąć to pod uwagę. Wyniki niektórych badań wskazują także, że nadmierne spożycie soli sprzyja rozwojowi cukrzycy typu LADA lub cukrzycy typu 2.
Zalecane spożycie soli.
Sód jest naturalnym składnikiem żywności pochodzenia zwierzęcego i roślinnego. Ponadto stosowany jest w postaci soli kuchennej podczas przyprawiania potraw. Sól jest również ważnym składnikiem dodawanym do żywności podczas jej przetwarzania w celu przedłużenia jej przydatności do spożycia. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) dorośli nie powinni spożywać więcej niż 5 g soli dziennie, czyli ok. 1 płaskiej łyżeczki (pochodzącej ze wszystkich źródeł – produkty i solenie potraw), natomiast spożycie soli w Polsce wynosi 9 -12 g/dobę. Nadmierne spożycie soli w diecie obserwowane jest
w większości krajów świata.
Ograniczenie spożycia soli do 5 g/dzień zalecają również
w swoich wytycznych Polskie Towarzystwo Diabetologiczne oraz Polskie Towarzystwo ds. Nadciśnienia Tętniczego. Zalecenia te dotyczą zarówno pacjentów z cukrzycą lub nadciśnieniem tętniczym, jak i wszystkich osób, które chcą prowadzić zdrowy tryb życia. Dodatkowego ograniczenia ilości sodu w diecie wymagają chorzy ze zdiagnozowaną niewydolnością nerek.
Źródła soli w diecie.
Według Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC), źródła soli w codziennej diecie to głównie produkty przetworzone (72%), sól dodawana podczas gotowania (20%) oraz sól zawarta w wodzie i lekach (8%). Według innych źródeł żywność przetworzona dostarcza aż 85% dziennego spożycia soli!
Jak zmniejszyć ilość soli w diecie?
Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie proponuje kilka sposobów na zmniejszenie spożycia soli:
• ograniczenie ilości soli dodawanej podczas przygotowywania posiłków lub, jeśli to konieczne, dodawanie soli pod koniec gotowania,
• używanie świeżych lub suszonych ziół zamiast soli,
• stosowanie soli potasowo-sodowej (mieszaniny KCl i NaCl),
• wybieranie produktów o niższej zawartości soli.
Warto unikać dosalania potraw na talerzu i kupowania produktów przetworzonych (wędzonych, w słonych zalewach, gotowych zup i sosów), a słone przekąski typu chipsy, paluszki, solone orzeszki zastąpić owocami, warzywami, orzechami
i pestkami.
Należy zwrócić uwagę, aby używać przypraw, które nie zawierają soli, np. zioła prowansalskie, cząber, estragon, bazylia, oregano, natka pietruszki, cebula, czosnek, sok
z cytryny, ocet jabłkowy, papryka słodka, ostra, wędzona i wiele innych. Natomiast mieszanki przypraw typu „przyprawa do kurczaka, schabu, gyrosa”, jak również tzw. kostki rosołowe
i przyprawy do zup w płynie zawierają zwykle dużo sodu.
Zmniejszenie ilości soli w diecie nie oznacza, że dania będą pozbawione smaku. Z użyciem ziół i przypraw, potrawy będą bardziej aromatyczne, smaczne i zdrowe.
Opracowano na podstawie:
1. https://ncez.pzh.gov.pl/zywienie-w-placowkach/sol-w-zywieniu-dzieci-i-mlodziezy-praktyczne-wskazowki/ograniczajmy dosalanie podczas przygotowywania potraw,
2. Surma S., Romańczyk M., Bańkowski E., Rola ograniczenia spożycia sodu w diecie — od teorii do praktyki; ·Folia Cardiologica 2020;15(3): 227-235,
3. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2022 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Curr. Top. Diabetes, 2022; 2 (1): 1–134,
4. https://www.szkolacukrzycy.pl/index.php?div=6&id=490,
5. Zdrowa dieta w cukrzycy. Poradnik dla pacjenta. https://www.szkolacukrzycy.pl/pliki/zeszyt15.pdf