Mity żywieniowe w cukrzycy typu 2

Fakt czy mit?:

1. Restrykcyjna „dieta cukrzycowa”
2. Eliminacja węglowodanów z diety
3. Zakaz spożywania owoców
4. Regularne spożywanie posiłków

Restrykcyjna „dieta cukrzycowa”

Stwierdzenie, że w cukrzycy należy stosować bardzo restrykcyjną dietę to mit. Osobom z cukrzycą typu 2 nie zaleca się żadnej „drakońskiej diety”, ale przestrzeganie zasad prawidłowego żywienia skierowanych do osób zdrowych, które odzwierciedla Talerz Zdrowego Żywienia ^1,2. Ponieważ podstawowe cele terapii cukrzycy typu 2 to utrzymanie optymalnej kontroli metabolicznej choroby, redukcja nadmiaru masy ciała i utrzymanie pożądanej masy ciała, zwraca się uwagę na całkowitą kaloryczność diety dostosowaną do wieku, aktualnej masy ciała oraz aktywności fizycznej. Ponadto stosując zasady prawidłowego żywienia osoby z cukrzycą typu 2 powinny zwracać uwagę na następujące aspekty¹:

• kontrolowanie wielkości porcji,
• kontrolowanie ilości spożywanych węglowodanów w całej diecie i poszczególnych posiłkach,
• ograniczenie żywności zawierającej węglowodany łatwo przyswajalne, w tym cukry dodane i wolne cukry,
• regularność posiłków,
• wolne tempo spożywania posiłków.

Spożywanie posiłków jest ważnym elementem komfortu życia osób z cukrzycą. Zbilansowana dieta powinna uwzględniać indywidualne preferencje żywieniowe i kulturowe, wiek, płeć, poziom aktywności fizycznej oraz status ekonomiczny¹.

Eliminacja węglowodanów z diety

W cukrzycy typu 2 nie ma konieczności całkowitego wykluczenia węglowodanów z diety. Wręcz przeciwnie, węglowodany złożone, m.in. z pełnoziarnistych produktów zbożowych, zwłaszcza o niskim indeksie glikemicznym, zapewniają sytość i stanowią główne źródło energii w diecie². W zależności od poziomu aktywności fizycznej pacjenta od 45% do 60% energii powinno pochodzić z węglowodanów złożonych¹. Podstawowe ograniczenie dotyczy cukrów prostych (jedno- i dwucukrów), których spożywanie osoba z cukrzycą powinna zredukować do minimum¹. Ich źródłem jest m.in. żywność przetworzona, słodycze i wyroby cukiernicze czy słodkie napoje, ale również miód i soki. Rekomenduje się także ograniczenie cukrów podczas przygotowywania potraw.

Zalecenie to wynika z faktu, że cukry proste charakteryzujące się wysokim indeksem glikemicznym powodują gwałtowny wzrost stężenia glukozy we krwi, co z kolei przyczynia się do wyrzutu insuliny³.

Pacjenci z cukrzycą typu 2 często obawiają się spożywania węglowodanów i eliminują je z jadłospisu. Może to jednak negatywnie wpływać na funkcjonowanie organizmu i zachodzące w nim procesy metaboliczne². Pochodząca z nich glukoza stanowi paliwo niezbędne dla funkcjonowania wszystkich komórek organizmu, dlatego pewna ilość węglowodanów jest niezbędna do życia⁴. Dlatego warto zapoznać się z istniejącym podziałem węglowodanów, ich rodzajami i nauczyć się rozpoznawać, które i z jakich produktów są korzystne dla zdrowia.

Zakaz spożywania owoców

Zalecenia żywieniowe w cukrzycy typu 2 nie nakazują całkowitej eliminacji owoców. Ze względu  na wysoką wartość odżywczą – są źródłem wielu witamin, składników mineralnych, przeciwutleniaczy, błonnika pokarmowego oraz wody – owoce powinny mieć miejsce w diecie diabetyka, jednak w mniejszej ilości. Warto wybierać owoce nieprzejrzałe, mniej słodkie, spożywane na surowo, jak również zwrócić uwagę, że poszczególne rodzaje owoców różnią się indeksem glikemicznym⁶. Jeśli owoce będą spożywane  w połączeniu z produktem białkowym, tłuszczowym lub o wysokiej zawartości błonnika pokarmowego, indeks glikemiczny posiłku będzie niższy i wydłuży się czas trawienia, a dzięki temu nie wystąpią gwałtowne wahania poziomu glukozy i insuliny we krwi⁵.

Regularne spożywanie posiłków

To nie mit, a prawda! Zaleca się, aby osoba chora na cukrzycę typu 2 spożywała posiłki regularnie co 3-4 godziny, ostatni najpóźniej 2-3 godziny przed snem.

Po 2-3 godzinach od posiłku stężenie glukozy we krwi obniża się do wartości sprzed jego spożycia. Regularność w spożywaniu posiłków przez pacjentów z cukrzycą typu 2 chroni przed nadmiernym spadkiem poziomu glukozy we krwi – hipoglikemią. Zapobiega również gwałtownym wahaniom poziomu cukru we krwi, a tym samym niekontrolowanym wyrzutom insuliny².

Pacjenci z cukrzycą typu 2 często popełniają błędy żywieniowe polegające m.in. na²:

• stosowaniu niekonwencjonalnych diet, jak głodówki, posty owocowo-warzywne, diety sokowe,
• zbyt dużych przerwach między posiłkami,
• spożywaniu owoców bez ograniczeń, jako zdrowych składników pokarmowych,
• stosowaniu miodu i cukru trzcinowego, jako zdrowszych zamienników cukru białego.

Należy jednak pamiętać, że skutkiem takich zachowań żywieniowych jest występowanie znacznych wahań poziomu glukozy we krwi. Optymalnym sposobem na dietę – również w cukrzycy typu 2 – jest przestrzeganie zaleceń prawidłowego żywienia.

Źródła:

1. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2024 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Curr Top Diabetes, 2023; 4 (3-4);
2. https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/cukrzyca-i-insulinoopornosc/5-najpopularniejszych-mitow-zywieniowych-w-cukrzycy-typu-2/;
3. https://www.mp.pl/cukrzyca/dietaiwysilek/67051,dieta-cukrzycowa
4. https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/zasady-zdrowego-zywienia/cz-1-weglowodany-nie-takie-straszne-jak-je-maluja/
5. https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/cukrzyca-typu-2-zalecenia-i-jadlospis-2/