Spis treści:
1. Przewlekłe powikłania cukrzycy
2. Objawy cukrzycy
3. Grupy ryzyka wystąpienia cukrzycy typu 2
4. Zalecenia dotyczące zapobiegania cukrzycy typu 2 i jej powikłaniom
Przewlekłe powikłania cukrzycy
Statystyki światowe wskazują, że już 1 na 10 dorosłych osób choruje na cukrzycę, a ponad 90% z nich ma cukrzycę typu 2. Szacuje się również, że ok. 50% osób z cukrzycą nie jest jeszcze zdiagnozowanych. Świadomość ryzyka, badania profilaktyczne i wczesna diagnostyka mają ogromne znaczenie. W wielu przypadkach wystąpienie cukrzycy typu 2 i jej powikłań można opóźnić lub im zapobiegać poprzez wdrożenie zdrowych nawyków1. O czym zatem należy wiedzieć i na co zawracać uwagę?
Jak podaje Polskie Towarzystwo Diabetologiczne cukrzyca to grupa chorób metabolicznych charakteryzująca się hiperglikemią, czyli podwyższonym poziomem glukozy we krwi, wynikającą z defektu wydzielania i/lub działania insuliny. Skutkiem przewlekłej hiperglikemii są uszkodzenia, zaburzenia czynności, a nawet niewydolność różnych narządów, zwłaszcza oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych2. Ich konsekwencją może być wystąpienie m.in. udaru mózgu, zawału serca, utraty wzroku, zespołu stopy cukrzycowej prowadzącego do amputacji, a w efekcie niepełnosprawności lub nawet zgonu. Trzeba pamiętać, że przewlekłe powikłania cukrzycowe rozwijają się przez wiele lat, a ich negatywne dla zdrowia skutki są nieodwracalne. Dodatkowo u osób z cukrzycą typu 2 pojawiają się często zanim sama choroba zostanie zdiagnozowana3. Dlatego niezwykle ważna jest znajomość objawów cukrzycy, a także regularne badania przesiewowe w celu wychwycenia cukrzycy na wczesnym etapie i zapobiegania jej powikłaniom.
Objawy cukrzycy
Objawy, na które trzeba być wyczulonym, wskazujące na możliwość występowania cukrzycy ze znaczną hiperglikemią to przede wszystkim2:
- zwiększone wydalanie moczu
- wzmożone pragnienie
- utrata masy ciała niezwiązana z celowym odchudzaniem
Do innych, mniej typowych, objawów należą osłabienie i wzmożona senność, występowanie ropnych zmian skórnych oraz stanów zapalny narządów moczowo-płciowych2.
Grupy ryzyka wystąpienia cukrzycy typu 2
Objawy hiperglikemii często nie występują, dlatego tak ważne jest wykonywanie badań przesiewowych w kierunku cukrzycy. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne zaleca je raz na 3 lata u każdej osoby powyżej 45. r.ż. oraz raz na rok u osób z następujących grup ryzyka2:
- z nadwagą lub otyłością
- z cukrzycą występującą w rodzinie
- mało aktywnych fizycznie
- z grupy środowiskowej lub etnicznej częściej narażonej na cukrzycę
- u których w poprzednim badaniu stwierdzono stan przedcukrzycowy
- u kobiet z przebytą cukrzycą ciążową
- u kobiet, które urodziły dziecko o masie ciała > 4000 g
- z nadciśnieniem tętniczym
- z dyslipidemią
- u kobiet z zespołem policystycznych jajników
- z chorobą układu sercowo-naczyniowego.
Zalecenia dotyczące zapobiegania cukrzycy typu 2 i jej powikłaniom
Zalecenia dotyczące zapobiegania lub opóźnienia wystąpienia cukrzycy dotyczą przede wszystkim konieczności edukacji osób obciążonych wysokim ryzykiem w zakresie zasad zdrowego stylu życia. Ważne jest zadbanie o redukcję nadmiernej masy ciała u osób z nadwagą lub otyłością o co najmniej 7% oraz jej utrzymanie. Wskazane w tym celu jest regularne podejmowanie dostosowanej do możliwości pacjenta aktywności fizycznej oraz stosowanie odpowiedniej diety2.
Polskie Towarzystwo Diabetologiczne stwierdza również, że korzyści ze zwiększenia aktywności fizycznej odnoszą wszystkie osoby, bez względu na wiek, ale należy podkreślić najwyższą skuteczność takiego działania u osób powyżej 60. roku życia2.
U niektórych pacjentów ze stanem przedcukrzycowym oprócz modyfikacji stylu życia może być wskazana prewencja farmakologiczna cukrzycy typu 2 z zastosowaniem metforminy2.
Pacjentom ze stanem przedcukrzycowym zalecane są również regularne badania pod kątem występowania innych czynników ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego (np. otyłości, , nadciśnienia tętniczego, zaburzeń lipidowych) oraz w przypadku ich występowania, wdrożenie odpowiedniego leczenia2.
Zdaniem Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego dla skuteczności profilaktyki zaburzeń metabolizmu glukozy decydujące znaczenie ma edukacja pacjenta i przypominanie ważnych zaleceń co do stylu życia podczas każdej wizyty2.
Pamiętajmy: cukrzyca niewykryta wcześnie i nieleczona prowadzi do poważnych, zagrażających życiu powikłań. Dla osób narażonych na zachorowanie, wiedza o istniejącym ryzyku i sposobach jego minimalizowania jest istotna dla podjęcia działań profilaktycznych, wczesnej diagnozy i właściwego leczenia1.
Również w odniesieniu do pracowników ochrony zdrowia dostęp do odpowiednich szkoleń i zasobów wiedzy jest warunkiem koniecznym dla wczesnego wykrywania cukrzycy i jej powikłań oraz zapewnienia pacjentom najlepszej możliwej opieki1.
Znając ryzyko, można odpowiedzialnie leczyć i ograniczać skutki choroby.
Referencje:
- https://diabetyk.org.pl/cukrzyca-znaj-ryzyko-badz-odpowiedzialny-haslo-swiatowego-dnia-cukrzycy/; dostęp: 06.11.2023 r.;
- Czupryniak L. i wsp. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2023. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Curr. Top. Diabetes, 2023; 3 (1): 1–140;
- Trzcińska A. Powikłania cukrzycy – cukrzycowa choroba nerek, stopa cukrzycowa. Magazyn Pielęgniarki i Położnej. Wydanie Specjalne, 2016; s: 5–8; https://www.pfed.org.pl/uploads/1/9/9/8/19983953/ju_powiklania_cukrzycy.pdf.