Czy warto suplementować probiotyki w cukrzycy?

Spis treści:

1. 1. Mikrobiota – co to jest?
   2. Dysbioza
   3. Mikrobiota jelitowa a insulinoporność i cukrzyca
   4. Stosowanie probiotyków w cukrzycy

Mikrobiota – co to jest?

Termin mikrobiota obejmuje wszystkie mikroorganizmy kolonizujące dane siedlisko, np.  organizm człowieka. Ludzki organizm zasiedla około 100 bilionów bakterii, które występują w jelitach, na skórze, błonach śluzowych narządów płciowych, w jamie ustnej oraz drogach oddechowych. Szczególnie ważną rolę dla zdrowia wydaje się pełnić mikrobiota jelitowa, która jest bardzo zróżnicowana². W jej skład wchodzą nie tylko bakterie, ale także wirusy, fagi, drożdże i grzyby, które żyją w symbiozie z organizmem gospodarza. Liczba mikroorganizmów wchodzących w skład mikrobioty jelitowej przewyższa liczbę komórek ludzkiego organizmu¹.

Współczesna wiedza wskazuje, że mikrobiota jelitowa nie uczestniczy wyłącznie w procesach związanych z trawieniem i wchłanianiem substancji pokarmowych¹. Skład jakościowy i ilościowy mikroorganizmów zasiedlających jelita w istotny sposób wpływa na homeostazę całego organizmu¹. Potencjał metaboliczny mikrobioty jelitowej jest porównywalny z wątrobą³.  Bierze ona udział w utrzymaniu równowagi energetycznej, wpływa na metabolizm glukozy, lipidów i kwasów żółciowych, a także uczestniczy w syntezie witamin, neutralizacji toksyn i metabolizmie leków. Dodatkowo wpływając na utrzymanie integralności bariery jelitowej, chroni przed patogenami i wpływa na odporność organizmu³.

Dysbioza

Powyższe funkcje mikrobioty jelitowej sprawiają, że wystąpienia nieprawidłowości w jej składzie, sprzyja pojawieniu się stanów chorobowych, m.in. zaburzeń metabolicznych jak insulinooporność, cukrzyca, otyłość¹. Zaburzenie równowagi mikrobiologicznej jelit, czyli dysbioza polega na zmniejszeniu różnorodności bakterii oraz zwiększeniu liczby mikroorganizmów chorobotwórczych². Do wystąpienia dysbiozy przyczynia się przede wszystkim długotrwała, niezrównoważona dieta, uboga w błonnik i bogata w tłuszcze nasycone i cukry proste^1,2. Inne przyczyny dysbiozy to stosowanie niektórych leków (m.in.antybiotyków, metforminy , inhibitorów pompy protonowej, niesteroidowych leków przeciwzapalnych, żelaza), przewlekły stres oraz zakażenia przewodu pokarmowego⁴.

Mikrobiota jelitowa a insulinoporność i cukrzyca

Aktualne dane naukowe potwierdzają związek zaburzeń mikrobioty jelitowej z występowaniem insulinooporności.  Zjawisko to wydaje się być spowodowane zwiększoną przepuszczalnością bariery jelitowej związaną z przewlekłą reakcją zapalną o niskim stopniu nasilenia. W efekcie w jelitach, a także we krwi pojawia się szereg substancji, które wpływają na to, jak komórki reagują na insulinę¹. Stan insulinooporności może następnie przyczynić się do wystąpienia cukrzycy typu 2.

Wyniki dotychczasowych badań wskazują, że mikrobiota jelitowa może także odgrywać rolę w rozwoju cukrzycy typu 1. Pomimo różnych przyczyn wywołujących oba rodzaje choroby wykazano, że w jednym i drugim przypadku występuje charakterystyczna  dysbioza mikrobioty jelitowej⁵. U pacjentów chorujących na cukrzycę obserwuje się zmniejszoną różnorodność flory jelitowej, zaburzone proporcje niektórych gatunków bakterii (w zależności od typu cukrzycy) oraz mniejszą ilością bakterii produkujących maślan⁶.

Cukrzyca typu 1 jest chorobą, w której na skutek autoimmunologicznego zniszczenia komórek beta wysp trzustkowych, produkcja insuliny jest niewystarczająca. Badania nad związkiem pomiędzy cukrzyca typu 1 a dysbiozą wskazują na możliwość występowania interakcji mikroflory jelitowej z układem odpornościowym, a także aktywacji procesu autoagresji na skutek zwiększonej przepuszczalności jelit⁶.

Stosowanie probiotyków w cukrzycy

Probiotyki to żywe drobnoustroje, które stosowane w odpowiedniej ilości wywierają korzystny wpływ na zdrowie gospodarza. Wykazują zdolność do zmniejszenia nasilenia insulinooporności, modulowania szlaków metabolicznych w różnych tkankach oraz do ograniczania stanów zapalnych i stresu oksydacyjnego⁷. Wyniki badań klinicznych wskazują na korzyści z suplementacji probiotyków (zwłaszcza z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium) u pacjentów z cukrzycą takie, jak^5,8:

– ograniczenie ryzyka wystąpienia reakcji autoimmunologicznej przeciwko komórkom beta trzustki,

– poprawa metabolizmu glukozy,

– zmniejszenie wartości współczynnika HbA_1c,

– redukcja stanu zapalnego,

– korzystne zmiany w profilu lipidowym,

– wspomaganie utrzymania równowagi mikrobioty, integralności błony jelitowej i jej prawidłowej przepuszczalności.

Warto również wspomnieć o zastosowaniu probiotyków przez pacjentów stosujących w leczeniu cukrzycy metforminę. Jest ona lekiem pierwszego wyboru u pacjentów rozpoczynających farmakoterapię cukrzycy typu 2. Jej najczęstszym działaniem niepożądanym są dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, które u ok. 5% pacjentów są na tyle uciążliwe, że skutkują przerwaniem terapii. Metformina jest skutecznym lekiem obniżającym poziom glukozy we krwi, ponadto jak wykazały badania wywiera korzystny wpływ na stan mikrobioty jelitowej, jednakże sama przebudowa mikrobioty może powodować przejściowe dolegliwości żołądkowo-jelitowe. Te działania niepożądane można zminimalizować stosując modulatory mikrobioty, czyli probiotyki, których odpowiednia podaż stanowi element wspomagający leczenie metforminą⁹.

Stosowanie probiotyków w cukrzycy wykazuje wiele potencjalnych korzyści. Należy jednak podkreślić, że ciągle jest to przedmiot badań i nie opracowano jak dotąd konkretnych zaleceń, co do ich stosowania. Mając na uwadze obecny stan wiedzy trzeba pamiętać, że probiotyki nie stanowią leku na cukrzycę i nie zastępują właściwych metod leczenia takich, jak: dieta, aktywność fizyczna i leki przepisane przez lekarza⁸.

1. Pastusiak K., Dysbioza jelitowa a insulinooporność. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2023, 14 (1): 1-6
2. Bodalska G., Kłosowska-Buryło K., Birska M., Karłowicz-Bodalska K., Mikrobiota jelitowa jako wsparcie terapii cukrzycy typu 2. Post Fitoter 2023; 24(2): 51-63
3. Moszak M., Bogdański P., Probiotykoterapia w zespole metabolicznym. Forum Medycyny Rodzinnej 2021, 15 (1): 14–33
4. Pokrzywnicka P, Gumprecht J. Intestinal microbiota and its relationship with diabetes and obesity. Clin Diabetol 2016; 5, 5: 164–172
5. Ptaszyńska D., Łagowska K., Mikrobiota jelitowa i suplementacja probiotyczna w zaburzeniach gospodarki węglowodanowej. Kosmos, 2023, 72 (3): 371–378
6. Kordus K., Pelczyńska M., Udział mikroflory jelitowej w rozwoju cukrzycy. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2024, 15 (1): 1-14
7. Gałązka, J. K. i wsp. Probiotyki jako forma uzupełniającej terapii chorób metabolicznych. Forum/Forum Medycyny Rodzinnej 2024, 18 (5): 179 – 186.
8. https://diabetyk.org.pl/probiotyki-w-cukrzycy-czy-moga-pomoc/
9. Moszak M., Bogdański P., Metformina i probiotyk – para idealna? Forum Zaburzeń Metabolicznych 2024, 15 (3-4): 165-172