Czynniki genetyczne jako jedna z przyczyn cukrzycy typu 1
Dotychczasowe badania nad rolą czynników genetycznych w etiopatogenezie cukrzycy typu 1 dowiodły, że największą rolę odgrywają geny układu HLA klasy II -DR i -DQ. Ocenia się, że ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 1 u członków rodziny chorego jest 15-krotnie wyższe niż w populacji ogólnej, dla której ryzyko to oceniane jest na około 6%.
Jak czynniki środowiskowe przyczyniają się do rozwoju cukrzycy typu 1?
Badania nad rolą czynników środowiskowych w cukrzycy opierały się m.in. na obserwacji np. lokalnego występowania choroby, czy sezonowości zachorowań. Zauważono także prawdopodobny udział czynników infekcyjnych mogących przyczyniać się do zwiększenia zachorowalności na cukrzycę typu 1.
Wśród wielu czynników środowiskowych wpływających na wzrost zapadalności na cukrzycę typu 1 wymienia się:
- infekcje wirusowe i grzybicze,
- wiek matki,
- wczesne karmienie mlekiem krowim,
- nadmierną masę ciała w okresie niemowlęcym,
- palenie papierosów,
- sztuczne karmienie,
- obecność nitrozoamin w wodzie do przygotowania mieszanek,
- brak lub niedostateczna suplementacja witaminy D3,
- czynniki stresogenne.
Do najczęściej wymienianych diabetogennych wirusów zalicza się wirusy: Coxsackie B, świnki, różyczki oraz cytomegalii.
Czy stres może powodować cukrzycę typu 1?
Czynnik ten jest również wskazywany jako jedna z prawdopodobnych przyczyn cukrzycy typu 1, ponieważ stres – szczególnie długotrwały – wpływa negatywnie na układ odpornościowy. Podczas stresu rośnie poziom hormonów antagonistycznych do insuliny (adrenalina, kortyzol), które mogą pobudzać układ odpornościowy do produkcji autoprzeciwciał niszczących własny narząd, w tym przypadku komórki beta trzustki.
Wyznacznikiem procesu immunologicznego są obecne we krwi autoprzeciwciała: przeciwwyspowe (ICA), przeciwinsulinowe (IAA), przeciw dekarboksylazie kwasu glutaminowego (anty-GAD), przeciw fosfatazie tyrozyny białkowej (anty-IA-2) oraz ZnP8 skierowane przeciwko fragmentowi 9-23 łańcuch B cząsteczki insuliny.
Znamy wiele chorób, u podłoża których leży podobny mechanizm (m.in. choroba trzewna – celiakia, Addisona, Hashimoto, czy reumatoidalne zapalenie stawów). Ryzyko zachorowania na ww. choroby u osób z cukrzycą typu 1 jest bardzo duże. Współwystępowanie kilku chorób o podłożu immunologicznym określa się zespołem poliautoimmunologicznym.
Cukrzyca typu 1 a niedobór witaminy D3
Dlaczego rola tej witaminy może być znacząca w przypadku zapadalności na cukrzycę typu 1? Witamina D3 pełni w naszym organizmie bardzo istotne zadania. Poza udziałem w homeostazie wapnia oraz metabolizmie kostnym, witamina D3 wpływa na funkcjonowanie układu odpornościowego. Witamina wykazuje zdolność do modulowania reakcji autoimmunologicznej skierowanej przeciwko komórkom beta trzustki.
Czy błędy żywieniowe powodują cukrzycę typu 1?
Jeden z popularnych mitów głosi, że spożywanie dużej ilości cukrów w diecie wpływa na rozwój cukrzycy typu 1. Nie jest to prawda. Nasze błędy związane z odżywianiem oraz nieodpowiednim trybem życia nie mają bezpośredniego wpływu na pojawienie się cukrzycy typu 1.
Bibliografia
Cukrzyca typu 1 pod redakcją prof. Ewy Buczkowskiej, Wrocław 2006 rok
Diabetologia wieku rozwojowego Redakcja naukowa: Małgorzata Myśliwiec, Przemysława Jarosz-Chobot PZWL Wydawnictwo Lekarskie 2017
Polskie Towarzystwo Diabetologiczne. Zalecenia Kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2022. Diabetologia Kliniczna. 2022